Poparcie europejskich organizacji zdrowia publicznego i organizacji konsumentów dla systemu Nutri-Score

Systematycznie rośnie grono firm – producentów i sieci handlowych – dobrowolnie stosujących oznakowanie Nutri-Score, a co za tym idzie rośnie liczba produktów spożywczych z oznaczeniem Nutri-Score. Badania potwierdzają, że system jest dla konsumentów zrozumiały (65 proc.) i wiarygodny (63 proc.)[1]. Organizacje konsumentów (the European Bureau of Consumer Unions “BEUC”) i organizacje z obszaru zdrowia publicznego (The European Heart Network “EHN”, the European Public Health Alliance “EPHA”) – łącznie ponad 150 organizacji[2] – wystosowały list do przedstawicieli Komisji Europejskiej w związku z opóźniającymi się pracami legislacyjnymi, dotyczącymi uproszczonego znakowania na froncie opakowań.

Naukowcy z Europy, w tym pracownicy służby zdrowia oraz organizacji konsumenckich, opublikowali raport uzasadniający[3] konieczność wprowadzenia zharmonizowanego, obowiązkowego oznaczania wartości odżywczej, umieszczanego z przodu opakowania (FOP). Zwrócono uwagę, że badania potwierdzają, że oznaczenia – takie jak Nutri-Score – interpretujące wartości żywieniowe, są lepiej zrozumiałe dla konsumentów niż formaty czysto informacyjne. Intuicyjne, uproszczone oznakowanie jest kluczowe zwłaszcza dla konsumentów, którzy nie mają wiedzy pozwalającej na interpretację informacji żywieniowych.

Jednocześnie Międzynarodowa Agencja ds. Badań nad Rakiem (IARC), działająca w ramach Światowej Organizacji Zdrowia (WHO), podkreśliła atuty systemu i wskazała, że prowadzi on do zdrowszych wyborów żywieniowych. Oparte na rygorystycznych podstawach naukowych, oznaczenie wartości odżywczej Nutri-Score zostało opracowane właśnie z myślą o informowaniu konsumentów o wartości odżywczej produktu w prosty i zrozumiały sposób. Dzięki temu pozwala na świadome i zdrowsze wybory przy półce sklepowej. Drugi cel Nutri-Score to zachęcenie producentów do doskonalenia wartości odżywczej swoich produktów, poprzez zmiany receptur i rozwijanie innowacji, tak aby produkty zawierały większe ilości składników korzystnych i mniejsze ilości składników, które należy ograniczać w diecie.

Dyskusje wokół systemu Nutri–Score

Dyskusja na temat zharmonizowanego systemu znakowania żywności z przodu opakowania i prac prowadzonych w tym zakresie przez Komisję Europejską toczy się od dłuższego czasu. W 2021 roku Międzynarodowa Agencja ds. Badań nad Rakiem opublikowała podsumowanie dowodów, dotyczących systemu Nutri-Score. W opracowaniu wskazane zostało, że Nutri-Score jest jedynym w Europie systemem znakowania umieszczanym z przodu opakowania w postaci etykiety żywieniowej, którego skuteczność i wyższość nad innymi istniejącymi systemami znakowania wykazały silne dowody naukowe.

W polskiej debacie publicznej pojawiają się różne głosy i opracowania. Jednym z takich opracowań jest raport sygnowany przez Wydział Nauk o Zdrowiu Warszawskiego Uniwersytetu Medycznego pt. „Opinia polskich specjalistów z zakresu żywienia na temat znakowania produktów spożywczych wartością odżywczą”.  W opinii niezależnej pracowni eksperckiej HealthQuest (HTA) specjalizującej się w analizie danych klinicznych, ekonomicznych i społecznych niezbędnych w procesie podejmowania decyzji w ochronie zdrowia, raport należy traktować jak głos w dyskusji, ale z uwagi na ograniczenia szczególnie w zakresie jakości przeprowadzonego badania oraz weryfikacji wyników i sformułowanych wniosków, nie powinien przesądzać on o jej wyniku.

Eksperci podkreślają, że podejmowanie decyzji w związku z szeroko rozumianym zdrowiem powinno przebiegać przede wszystkim w oparciu o dowody naukowe z najwyższego poziomu wiarygodności. Mając to na uwadze, wyniki i wnioski z przedmiotowego raportu należy traktować z dużą ostrożnością, za czym przemawia szereg argumentów, związanych z metodologią i sposobem przeprowadzenia badania, w tym m. in. uznaniowy dobór próby i brak reprezentatywności środowiska ekspertów; zbyt niska liczebność i homogeniczność próby czy brak weryfikacji i ograniczona znajomość systemów znakowania wśród uczestników badania; a także brak oceny porównawczej względem innych systemów znakowania i ograniczenie wniosków do krytyki założeń systemu Nutri-Score.

– Raport zawiera interpretację wybiórczych wyników badania i jednocześnie ujawnia brak pełnego zrozumienia przez respondentów założeń (w tym ograniczeń i uproszczeń) systemu Nutri-Score. Powinien być interpretowany w kontekście innych dostępnych opracowań oraz decyzji krajów, które rekomendują go do stosowania, aby wspierać konsumentów w podejmowaniu decyzji zakupowych. – mówi ekspert HealthQuest, dr n. farm., lek., mgr ekon. Witold Wrona.

Ewolucja systemu – modyfikacje w zakresie oceny produktów spożywczych

Międzynarodowy Komitet Naukowy został upoważniony przez przedstawicieli siedmiu państw – Belgii, Francji, Niemiec, Luksemburga, Holandii, Hiszpanii i Szwajcarii, które wprowadziły system Nutri-Score, do wydawania zaleceń dotyczących aktualizacji algorytmu. W 2022 r. zmodyfikowano algorytm w zakresie produktów stałych, w tym roku zmodyfikowano algorytm w zakresie oceny napojów. Zmiany wynikają z najnowszych badań i postępu nauki w kontekście budowania zrównoważonej diety, a także uwzględniają postulaty państw, które wdrożyły system. Tym samym, operatorzy krajowi i producenci mają dwa lata na ewentualne zaktualizowanie oznaczenia Nutri-Score dla swoich produktów[4].

Pilna potrzeba zmian w sposobie odżywiania

Z raportu ,,Atlas otyłości” wynika, że 58,3 proc. populacji Polski ma nadwagę lub otyłość, co dowodzi jak pilnie potrzebne są zmiany w sposobie odżywiania. Pomocny może być właśnie Nutri-Score, co potwierdzają wyniki badań na populacji polskich konsumentów[5].  Wskazują one, że system Nutri-Score jest jednym z najczęściej wymienianych systemów znakowania żywności, którego wprowadzenie może przynieść realny wpływ na zmianę zachowań żywieniowych konsumentów. Badania naukowe przeprowadzone we Francji potwierdzają, że Nutri-Score jest łatwiejszy do zrozumienia dla konsumentów w porównaniu z innymi systemami znakowania żywności. Badanie opublikowane w British Medical Journal w 2017 r.[6] pokazuje, że 52 proc. ankietowanych uważa, że Nutri-Score jest łatwy do zrozumienia w porównaniu z innymi systemami znakowania. Ponadto 40 proc. twierdzi, że etykieta jest pomocna w wyborze odpowiednich produktów podczas zakupów.

[1] Badanie ilościowe realizowane online, wywiady kwestionariuszowe wspomagane komputerowo (CAWI). Próba: reprezentatywna, ogólnopolska, N=1017 dorosłych Polaków w wieku 18-64 lat. Realizacja: wrzesień 2021

[2] Joint letter from European public health and consumer associations to the EC on the future front-of-pack nutrition label for Europe

[3]  Why The European Commission Must Choose The Nutri-Score Nutrition Label – A Public Health Tool Based On Rigorous Scientific Evidence – As The Harmonized Mandatory Nutrition Label For Europe

[4]  Update of the Nutri-Score algorithm for beverages. Second update report from the Scientific Committee of the Nutri-Score. V2 – 2023

[5] Polish Consumers’ Understanding of Different Front-of-Package Food Labels: A Randomized Experiment; Foods. 2022 Jan 5;11(1):134. doi: 10.3390/foods11010134.

[6] Julia, C., Peneau, S., Buscail, C. et al. (2017). Perception of different formats of front-of-pack nutrition labels according to sociodemographic, lifestyle and dietary factors in a French population: cross-sectional study among the Nutri-Net-Sante cohort participants. BMJ Open 2017; 7.